Gebroeders Miedema

De oorsprong van de karakteristieke Miedema-schepsels ligt heel wat jaren terug. Hun gevoel voor mythe en mysterie lijkt van kindsbeen af in hun bloed te zitten. Of het nu komt door het bijzondere natuurgebied bij Steenwijk waar de broers hun jeugd doorbrachten? Verleden als bron vol kinderdromen merken ze zelf op.
Het moerassige laagveen en de oeroude stuwwallen met grote zwerfstenen in de aarde, boden een rijk speelveld voor de fantasievolle gevoelige broers.
Of werd hun kinderbrein gevoed door het dagelijkse voorlezen uit de bijbel door vader Miedema? Bijbelse verhalen zitten vol met mythologische verwijzingen. Oude fabels over de oorsprong van de wereld met heftige natuurverschijnselen als teken van god. Verhalen over de eeuwigdurende strijd tussen goed en kwaad, over de macht van goden en demonische dynamiek. En altijd spelen fabeldieren er een magische rol. Het kan niet anders of al deze vroege indrukken moeten van invloed zijn op de kunst van de broers Fabels zijn mythische sprookjes waarin doorgaans praktische zedenlessen zijn verwerkt. Fabeldieren zijn hierin belangrijk omdat deze schepsels als halfgoden boven de mens uit torenen en hem makkelijk de les kunnen lezen. Maar mythes en fabelwezens zijn aan de fantasie ontsproten. Ze bestaan niet echt. Hoe merkwaardig is het dan dat hele volkeren zich in angst en aanbidding overleveren aan deze zelfgeschapen mythes?

Hessel schreef me dat hij het eng vond om het fabeldier te tekenen met het Japanse
karakter voor dood op zijn buik. Het is toch een demon met een vervloeking. Ook al heb ik hem zelf verzonnen.
Zou het uiterlijke van een fabeldier in verband staan met zijn rol in een verhaal? Een uit de wind gevormd fabeldier kan weinig uitrichten op de zeebodem. Daar zullen wezens met visachtige kenmerken de dienst uitmaken.
Maar ze worden ook cultureel bepaald. Een Aziatische draak ziet er anders uit dan een
West-Europese. Ook hun reputatie verschilt. In Europa worden ze gezien als angstaanjagende duivelsdienaren die watertanden bij de gedachte aan een brokje mensenvlees. In het Oosten is iedereen blij met een draak. Hij straalt geluk en wijsheid uit. Maar hij kan dan weer niet vuurspuwen.
Hoe ze er ook uit mogen zien, fabeldieren zijn nooit saai. Waarschijnlijk ligt dat vooral aan hun enerverende uiterlijk. Echter één ding is zeker; deze creaturen in het echt tegenkomen is uitgesloten!
Desondanks bestaan er in boeken en encyclopedieën afbeeldingen en beschrijvingen van deze dierachtige schepsels. In de eerste eeuw van onze jaartelling besteedde de Romeinse geleerde Plinius de Oudere er al aandacht aan. Zijn Naturalis Historia bevat onder meer wellustige bosgeesten uit de Griekse mythologie.
De Physiologus, die naar men aanneemt in de 3e of 4e eeuw in Alexandrië is ontstaan,
bevat verhalen waarin dieren het goede en het kwade verzinnebeelden. In middeleeuwse bewerkingen werden wonderwezens toegevoegd zoals de eenhoorn, de hydra en de draak. Later verschenen er bestiaria waarin bestaande en denkbeeldige dieren, planten, stenen en fabelachtige mensenrassen werden besproken.
Maar de opsomming van fabeldieren lijkt nooit compleet. Zolang de mens verbeeldingskracht bezit zal hij nieuwe exemplaren op de wereld zetten. Nieuwe karakters met een bij tijd en techniek passend uiterlijk. Veel daarvan zijn nog steeds gebaseerd op oude mythologische wezens. Ze bevolken games, (strip)verhalen en films en hebben daarbij niets aan magische kracht ingeboet. Kijk maar naar het internationale succes van de Pokémon-serie waarin de figuurtjes hun oorsprong vinden in de fantastische wezens uit de Japanse mythologie. Ook in verhalen van Disney, Tolkien en Harry Potter speelt de oude mythologie een belangrijke rol.

Tekstfragment uit: Paul van den Akker en Claar Griffioen,‘Japanse fabeldieren van de gebroeders miedema’tentoonstellings catalogus ‘Japanse fabels door de gebroeders Miedema’,japanmuseum sieboldhuis (leiden2023),pp.185-195.